VAI TRÒ XÃ HỘI CỦA TÍN NGƯỠNG, TÔN GIÁO

Vai trò xã hội của tín ngưỡng, tôn giáo xuất phát từ bản chất, chức năng của nó và còn chịu sự chi phối của các yếu tố: kinh tế, chính trị, văn hoá, đạo đức... Thực tế, cùng một tôn giáo, nhưng trong những điều kiện lịch sử khác nhau, chế độ chính trị khác nhau, thì vai trò xã hội của nó cũng khác nhau.

Trong xã hội có đối kháng giai cấp, vai trò xã hội của tín ngưỡng, tôn giáo bị chi phối rất lớn bởi ý thức chính trị - giai cấp. Các giai cấp thống trị xã hội đều sử dụng tôn giáo để phục vụ lợi ích giai cấp mình. Các giáo hội, ngoài chức năng tôn giáo còn thực hiện những chức năng ngoài tôn giáo như: thống trị xã hội, chiến tranh xâm lược... Do vậy, khi đánh giá vai trò xã hội một tổ chức tôn giáo phải luôn luôn có quan điểm lịch sử, cụ thể.

Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng tích cực nhất định đến đời sống xã hội. Có lúc tín ngưỡng, tôn giáo đã góp phần cổ vũ cuộc đấu tranh chống lại sự bất công, tàn bạo trong xã hội có áp bức và bóc lột. Văn hóa, đạo đức tín ngưỡng, tôn giáo cũng có những nội dung mang tính nhân văn, khuyến thiện, trừ ác, trở thành giá trị văn hoá đạo đức tinh thần của nhân loại. Thực tế các tín đồ, chức sắc tôn giáo giáo đã thực hiện tốt các hoạt động từ thiện, nhân đạo, giúp đỡ, những người thiệt thòi, bất hạnh. Bởi thế, Đảng ta khẳng định: “Phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo; động viên các tổ chức tôn giáo, chức sắc, tín đồ sống tốt đời, đẹp đạo, tham gia đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng tiêu cực đến các lĩnh vực đời sống của cá nhân, cộng đồng: Do bị thế giới quan duy tâm chi phối, tín ngưỡng, tôn giáo thường hạn chế phát triển tư duy duy vật, khoa học, làm cho con người dễ có thái độ nhẫn nhục, khuất phục, không tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tạo dựng hạnh phúc thật sự nơi trần gian, mà lại hi vọng hạnh phúc ở cuộc sống sau khi chết. Điều đó dễ dẫn đến thái độ mù quáng và hành vi cuồng tín ở những người có tín ngưỡng, tín đồ, chức sắc tôn giáo. Các sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo rất dễ bị lợi dụng hành nghề mê tín dị đoan. Trong thực tế, các hiện tượng tín ngưỡng, tôn giáo và mê tín dị đoan thường đan xen nhau. Đồng thời ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng, tôn giáo tăng lên khi bị giai cấp thống trị và kẻ xấu lợi dụng để thực hiện ý đồ chính trị và “buôn thần bán thánh”.