ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN DÂN TỘC CHĂM Ở VIỆT NAM

Người Chăm có tên tự gọi là người Chăm, tên gọi khác là Chàm, Chiêm, Chiêm Thành, Chăm Pa, Hời…; có các nhóm địa phương là Chăm hroi, Chăm pó ông, Chà và ku, Chăm Châu Đốc. Dân số Chăm hiện nay là 161.729 người, sống chủ yếu ở Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Bình Định, Tây Ninh, Đồng Nai, An Giang, Tp. Hồ Chí Minh.

Lịch sử người Chăm có nhiều thăng trầm, gắn với sự hình thành, phát triển, suy vong của vương quốc Chăm Pa - vương quốc được hình thành từ sự thống nhất nhiều trung tâm, với hai bộ lạc Dừa và Cau mà dấu ấn còn lưu lại trong văn hóa dân gian. Khoảng đầu Công Nguyên, từ hai bộ lạc này, vương quốc Chăm Pa cổ ra đời. Đến thế kỷ XVII, người Chăm dần trở thành một bộ phận của đại gia đình dân tộc Việt Nam.

Người Chăm sinh sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp lúa nước; thủ công nghiệp khá phát triển, hoạt động buôn bán có từ sớm. Người Chăm nấu cơm trong nồi đất nung, có tục ăn trầu cau. Nam nữ đều quấn váy, đàn ông mặc váy cánh ngắn xẻ ngực cài khuy, đàn bà mặc áo chui đầu màu trắng. Nhà ở truyền thống của người Chăm là đất (trệt) xây dựng theo trật tự: nhà khách, nhà của cha mẹ và các con nhỏ, nhà của các con gái đã lập gia đình, nhà bếp trong đó có kho thóc, buồng tân hôn và chỗ ở của cô gái út.

Gia đình người Chăm theo chế độ mẫu hệ, riêng vùng Hồi giáo (Islam) theo phụ hệ, nhưng tập quán mẫu hệ vẫn tồn tại khá đậm nét trong quan hệ gia đình, dòng họ, thờ cúng tổ tiên. Phụ nữ Chăm chủ động trong quan hệ luyến ái, hôn nhân cư trú ở nhà vợ, con mang họ mẹ, gia đình một vợ một chồng. Tang ma của người chăm theo lối địa táng, hỏa táng (theo tục Bàlamôn). Lễ hội Chăm lớn nhất là Bon Ka tê được tổ chức linh đình tại các đền tháp vào tháng mười âm lịch. Văn hóa dân gian Chăm nổi tiếng với trống Paranưng, kèn Karanai, các làn điệu dân vũ trong dịp lễ hội tại đền tháp. Đặc trưng nghệ thuật Chăm tập trung vào các công trình kiến trúc và điêu khắc thờ tự.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đại đa số đồng bào Chăm tin tưởng theo Đảng, Nhà nước. Năm 1975, sau khi đất nước thống nhất, đồng bào Chăm đoàn kết, thống nhất cùng các dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, trong quá trình xâm lược, thống trị nước ta, với chính sách “chia để trị”, bè lũ thực dân, đế quốc đã tìm mọi cách nắm lấy dân tộc Chăm, thực hiện âm mưu chia rẽ dân tộc, ngăn chặn phong trào cách mạng do Đảng ta lãnh đạo. Với tài trợ từ nước ngoài, chúng dựng lên “Trung tâm văn hóa Chàm” ở Phan Rang (1971), hòng tập hợp trí thức Chăm và những người có tôn giáo, âm mưu biến một bộ phận người Chăm cực đoan này thành tay sai chống phá cách mạng. Hiện nay, vẫn còn một số đối tượng người Chăm trong các “Văn phòng Chămpa quốc tế”, “Hội Muslim Chămpa”, “Liên minh người Chăm tỵ nạn”... núp dưới hình thức hoạt động hữu ái, tương trợ, bảo tồn văn hóa để tập hợp lực lượng chờ thời cơ gây phản loạn, ly khai, chia rẽ dân tộc.