C.Mác (5-5-1818 -
14-3-1883) là nhà tư tưởng vĩ đại của nhân loại, là người đầu tiên đặt cơ sở
khoa học cho CNXH và phong trào công nhân hiện đại. Trong số rất nhiều những
phát kiến quan trọng ghi tên ông vào lịch sử khoa học phải kể đến hai phát minh
vĩ đại làm thay đổi cả thế giới, đó là quan niệm duy vật về lịch sử và học
thuyết về giá trị thặng dư, mà theo Ph.Ăngghen, đời người chỉ cần một trong hai
phát minh đó đã là hạnh phúc lắm rồi.
V.I.Lênin cho rằng,
chủ nghĩa duy vật lịch sử của C.Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa
học. Khoa học đối với C.Mác là một động lực lịch sử, một lực lượng cách mạng,
bởi vì trước hết, C.Mác là một nhà cách mạng; bằng cách này hay cách khác, ông
tham gia vào việc lật đổ xã hội tư bản và các thiết chế nhà nước do nó dựng
nên, tham gia vào sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản hiện đại mà ông là người
đầu tiên đã đem lại cho giai cấp đó một ý thức về địa vị của bản thân mình, về
điều kiện để giải phóng mình, - đó thật sự là một sứ mệnh thiết thân của ông.
Trong Lễ an táng
C.Mác, Ph.Ăngghen đã đọc điếu văn bằng tiếng Anh, trong đó có đoạn viết rằng,
giống như Đácuyn đã tìm ra quy luật tiến hóa của các loài, C.Mác đã tìm ra quy
luật phát triển của lịch sử loài người: cái sự thật giản đơn đã bị những tầng
tầng lớp lớp tư tưởng phủ kín cho đến ngày nay là: con người trước hết cần phải
ăn, uống, chỗ ở và mặc đã rồi mới có thể làm chính trị, khoa học, nghệ thuật,
tôn giáo v.v. được; vì vậy, việc sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt vật chất
trực tiếp và chính, mỗi một giai đoạn phát triển kinh tế nhất định của một dân
tộc hay một thời đại tạo ra một cơ sở, từ đó mà người ta phát triển các thể chế
nhà nước, các quan điểm pháp quyền, nghệ thuật và thậm chí cả những quan niệm
tôn giáo của con người ta, cho nên phải xuất phát từ cơ sở đó mà giải thích
những cái này, chứ không phải ngược lại, như từ trước đến nay người ta vẫn làm.
Theo C.Mác, người ta
không thể lấy bản thân những quan hệ pháp quyền cũng như những hình thái nhà
nước, hay lấy cái gọi là sự phát triển chung của tinh thần của con người để
giải thích những quan hệ và hình thái đó, mà trái lại, phải thấy rằng những
quan hệ và hình thái đó đều bắt nguồn từ những điều kiện sinh hoạt vật chất....
Không chỉ quan niệm
duy vật về lịch sử, C.Mác còn phát hiện ra học thuyết về giá trị thặng dư. Với
học thuyết về giá trị thặng dư, C.Mác còn tìm ra quy luật vận động riêng của
phương thức sản xuất TBCN hiện đại và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ
ra. Với việc phát hiện ra giá trị thặng dư trong lĩnh vực này thì lập tức một ánh
sáng đã hiện ra trong khi tất cả các công trình nghiên cứu trước đây của các
nhà kinh tế học tư sản cũng như của các nhà phê bình XHCN vẫn đều mò mẫm trong
bóng tối. Học thuyết giá trị thặng dư đã làm tròn nhiệm vụ: một mặt, giải thích
tính tất yếu của sự ra đời của phương thức sản xuất TBCN trong mối liên hệ lịch
sử của nó và tính tất yếu của nó đối với một thời kỳ lịch sử nhất định, và do
đó tính tất yếu của sự tiêu vong của nó; mặt khác, vạch trần tính chất bên
trong còn chưa phát hiện được của phương thức sản xuất ấy. Học thuyết giá trị
thặng dư đã bóc trần những bí mật của CNTB, bản chất bóc lột tinh vi của giai
cấp tư sản đối với giai cấp công nhân; vạch ra động cơ, mục đích và kết quả vận
động của tư bản mà trước đó chưa từng có ai làm được.
C.Mác đã phân tích xã
hội trên cơ sở phương pháp hết sức khoa học. C.Mác cho rằng nghiên cứu một cơ
thể đã phát triển thì dễ hơn là nghiên cứu tế bào của cơ thể đó. Vậy, tế bào
của xã hội tư bản là gi? Ông cho rằng hình thái hàng hóa của sản phẩm hay hình
thái giá trị của hàng hóa là hình thái tế bào kinh tế của xã hội tư sản. Theo
C.Mác, đối với người không am hiểu thì việc phân tích hình thái đó hình như chỉ
là một sự suy luận hão xoay quanh những điều nhỏ nhặt. Và đó quả thật là những
điều nhỏ nhặt, nhưng lại là những điều nhỏ nhặt, thuộc loại mà khoa vi giải
phẫu chẳng hạn, phải đụng đến. Đây chính là phương pháp mà sau này V.I.Lênin đã
khái quát là phương pháp đi từ trừu tượng đến cụ thể của C.Mác. Như vậy, C.Mác
đã phân tích xã hội trên cơ sở phương pháp hết sức khoa học.
Ngoài ra, khi phân
tích các hình thái kinh tế, theo C.Mác, người ta không thể dùng kính hiển vi
hay những phản ứng hóa học được. Sức trừu tượng hóa phải thay thế cho cả hai
cái đó. Không chỉ chỉ ra nét đặc thù giữa nghiên cứu khoa học tự nhiên với
nghiên cứu khoa học xã hội; mà ông còn chỉ ra sự khác nhau giữa phương pháp
nghiên cứu và phương pháp trình bày. Theo ông, nghiên cứu thì phải nắm lấy với
tất cả những chi tiết của nó, phải phân tích các hình thái phát triển khác nhau
của nó và tìm ra được mối liên hệ bên trong của những hình thái đó. Chỉ sau khi
hoàn thành công việc đó rồi mới có thể mô tả sự vận động thực tế một cách thích
đáng được. Đặc biệt, ông nêu lên tính đặc thù của môn kinh tế chính trị thể
hiện ở chỗ những tư liệu mà chính trị kinh tế học nghiên cứu đã làm cho những
tình cảnh điên cuồng nhất, hèn hạ nhất và ghê tởm nhất của lòng người, - tức
những cơn thịnh nộ của lợi ích tư nhân - xông ra chống lại sự nghiên cứu tự do
và khoa học ấy.
Qua đó ta thấy C.Mác
nghiên cứu xã hội giống như một nhà tự nhiên nghiên cứu tự nhiên.C.Mác nói
chuyện với người con rể P.Laphácgơ rằng: khoa học chỉ đạt được hoàn thiện khi
nó sử dụng toán học. Trong bộ Tư bản, chúng ta bắt gặp khá nhiều công thức toán
học. Từ đó, V.I. Lênin cho rằng tính chất lôgíc đặc sắc và sự cố kết chặt chẽ
của những tư tưởng của C.Mác - những đặc tính này, chính kẻ thù của Mác cũng
phải thừa nhận - những tư tưởng mà toàn bộ hợp thành chủ nghĩa duy vật hiện đại
và CNXH khoa học hiện đại, được coi là lý luận và cương lĩnh của phong trào
công nhân ở tất cả các nước văn minh.
Ở Việt Nam, Hồ Chí
Minh là người đầu tiên tiếp thu, truyền bá chủ nghĩa Mác; đồng thời cũng là
người đầu tiên vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác lên tầm cao mới
trong điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, từ đó, đưa cách mạng Việt Nam đi
từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.
1. Trước hết, về thời điểm (cơ hội, điều
kiện) tiến hành cách mạng XHCN, trên bình diện lý luận, ở Hồ Chí Minh đã có
những vận dụng sáng tạo, phát triển lên một tầm cao mới, hết sức độc đáo đối
với chủ nghĩa Mác và được thực tiễn chứng minh.
2. Cách mạng giải phóng dân tộc gắn liền với
cách mạng XHCN, “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào
khác con đường cách mạng vô sản”( là tư tưởng sáng tạo độc
đáo, phát triển chủ nghĩa Mác trong điều kiện cụ thể của Việt Nam khi đó ở Hồ
Chí Minh.
3. Trong quá trình tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc, tiến lên làm cuộc cách mạng XHCN, đứng trên góc độ của người phương Đông, Hồ Chí Minh cũng có những tư tưởng sáng tạo vô cùng độc đáo về mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc; về chủ nghĩa dân tộc của người An Nam; về cấu trúc xã hội của những nước phương Đông; về việc bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác; ...và đã được thực tiễn chứng minh. Đi sâu nghiên cứu phương Đông, Hồ Chí Minh đã đặt ra một vấn đề hết sức chính xác: “Mác cho ta biết rằng sự tiến triển của các xã hội trải qua ba giai đoạn: Chế độ nô lệ, chế độ nông nô, chế độ tư bản; và trong mỗi giai đoạn ấy, đấu tranh giai cấp có khác nhau. Chúng ta phải coi chừng! Các dân tộc Viễn Đông có trải qua hai giai đoạn đầu không. Hồ Chí Minh viết: không thể cấm bổ sung “cơ sở lịch sử” của chủ nghĩa Mác bằng cách đưa thêm vào đó những tư liệu mà Mác ở thời mình không có được. Người đề xuất: “Xem xét lại chủ nghĩa Mác về cơ sở lịch sử của nó, củng cố nó bằng dân tộc học phương Đông”. Tại sao lại như vậy? Theo Người, “Mác đã xây dựng học thuyết của mình trên một triết lý nhất định của lịch sử, nhưng lịch sử nào? Lịch sử châu Âu. Mà lịch sử châu Âu là gì? Đó chưa phải là toàn thể nhân loại”. Ở đây, Hồ Chí Minh đã phát triển chủ nghĩa Mác trong điều kiện cụ thể của các nước phương Đông và đặc biệt là ở Việt Nam chứ không phải là xét lại chủ nghĩa Mác.Nghiên cứu tình hình cụ thể các nước phương Đông, Hồ Chí Minh cho rằng, với “những lý do lịch sử cho phép chủ nghĩa cộng sản thâm nhập dễ dàng vào châu Á, dễ dàng hơn là ở châu Âu”. Phát hiện mang tính chất dự đoán thiên tài này của Chủ tịch Hồ Chí Minh từ năm 1921 đến nay vẫn tỏ rõ sức sống, đứng vững và được thực tế chứng minh.
bài viết rất hay
Trả lờiXóa