PHẢI CHĂNG XÃ HỘI TƯ BẢN LÀ HÌNH MẪU CỦA “TỰ DO BÁO CHÍ”?

Trong xã hội tư bản, báo chí hoạt động trong môi trường của pháp luật tư sản. Cái mà họ gọi là “tự do báo chí” đã bị cắt xén để phục vụ lợi ích của giai cấp cầm quyền. Xin nêu vài ví dụ tiêu biểu:

Theo quy định của Hiến pháp Mỹ thì Quốc hội không có quyền ban hành bất cứ văn bản nào nhằm hạn chế tự do báo chí, tự do ngôn luận. Tuy nhiên, đến năm 1798, Quốc hội Mỹ đã thông qua Đạo luật Phản loạn quy định “việc viết, in, phát biểu hay phổ biến...mọi văn bản sai sự thực, có tích chất xúc phạm hay ác ý chống chính quyền đều là tội”. Bên cạnh đó, Điều 2385 Chương 115- Bộ luật Hình sự Mỹ, nghiêm cấm mọi hành vi “in ấn, xuất bản, biên tập, phát thanh, truyền bá, buôn bán, phân phối hoặc trưng bày công khai bất kỳ tài liệu viết hoặc in nào có nội dung vận động, xúi giục hoặc giảng giải về trách nhiệm, sự cần thiết tham vọng hoặc tính đúng đắn của hành vi lật đổ hoặc tiêu diệt bất kỳ chính quyền cấp nào tại Mỹ bằng vũ lực hoặc bạo lực”. Cũng theo Hiến pháp Mỹ thì Tòa án tối cao được phép đưa ra những trừng phạt pháp lý khi phát hiện báo chí có hành vi phá hoại, lăng nhục, vu khống, xúc xiểm nhà nước, xã hội và cá nhân. Vì thế, hàng năm có hàng trăm các văn bản lớn nhỏ khác nhau được Tòa án tối cao ban hành để điều hành và kiểm soát báo chí ở Mỹ. Ngoài ra, theo Hiến pháp của các bang, việc truy tố đối với tội lạm dụng quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí cũng được coi là hợp pháp.

Luật pháp của các nước khác, về nguyên tắc cũng công nhận quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận, nhưng không coi quyền này là “tự do tuyệt đối”. Điều 36 Hiến pháp Cộng hòa Kyrgyzstan mặc dù tuyên bố “truyền thông tự do”, nhưng đã cụ thể hóa tuyên bố này trong Điều 17: “Hiến pháp và Luật của nước Cộng hòa Kyrgyzstan hạn chế đối với việc thực hiện các quyền và quyền tự do được cho phép chỉ trong trường hợp nhằm đảm bảo quyền và tự do của người khác, đảm bảo an toàn và trật tự xã hội, toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ trật tự hiến pháp. Nhưng trong quá trình thực hiện, tinh thần về các quyền và các quyền tự do họp hiến không được phép bị ảnh hưởng”. Điều 8 Hiến pháp Senegal thừa nhận việc đảm bảo quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí, song cũng coi các quyền này là “đối tượng điều chỉnh và bị hạn chế bởi luật và các quy định pháp luật”. Điều này hoàn toàn phù hợp với nội dung “Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền” (năm 1948) của Liên hợp quốc đã được khẳng định tại Điều 29: “Mỗi người đều có nghĩa vụ đối với cộng đồng, trong khi hưởng thụ các quyền về tự do cá nhân, phải chịu những hạn chế do luật định nhằm mục đích duy nhất là bảo đảm việc thừa nhận và tôn trọng đối với các quyền tự do của người khác và phù hợp với những đòi hỏi chính đáng về đạo đức, trật tự công cộng và phúc lợi chung trong một xã hội dân chủ

Những ví dụ nêu trên cho thấy, không một quốc gia nào trên thế giói coi quyền “tự do báo chí”, “tự do ngôn luận” là tuyệt đối. Ở nhiều nước tư bản, những cuộc bắt bớ, khám xét cơ quan báo chí và nhà báo vẫn diễn ra hằng ngày ở những nước luôn tự cho mình là có nền “tự do” nhất. Xin dẫn ra vài ví dụ điển hình: Thomas Bjom Nilsson 43 tuồi, một nhà báo ở New York và Kjerste Sortland 41 tuổi của Na Uy, đã bị cáo buộc “xâm phạm khu vực cấm, nơi tổ chức tiệc cưới của con gái cựu tổng thống Bill Clinton”. Các hình ảnh hai nhà báo chụp đều bị tịch thu. B.Hussein - phóng viên ảnh của Hãng tin AP đưa tin quân đội Mỹ tại Iraq đã bị bỏ tù trong suốt 5 tháng vì bị cáo buộc đã "đe dọa an ninh". Nhưng điều trớ trêu là, họ lại không đưa ra được cáo trạng cụ thể, hoặc cho phép tiến hành một cuộc điều trần ở nơi công cộng...

Hơn hai năm sau vụ bê bối nghe lén và những câu chuyện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của tờ báo từng xếp hạng số 1 trong số các báo lá cải Anh - tờ News of the World của ông trùm truyền thông Rupert Murdoch phải đóng cửa hồi năm 2011 bị phanh phui, Chính phủ Anh đã phải đưa ra quyết định kiểm duyệt gắt gao hơn với ngành truyền thông báo chí của nước này. Theo quy định mới, Chính phủ Anh sẽ thành lập một tổ chức giám sát báo chí có quyền ban hành các lệnh cấm hoạt động, đình bản vĩnh viễn, phạt tiền tới một triệu bảng Anh (1,5 triệu USD), buộc đăng lời xin lỗi với diện tích lớn trên trang nhất... đối với các tờ báo mắc sai phạm. Cơ quan giám sát báo chí này còn được quyền buộc các tờ báo phải đăng lên trang nhất (với diện tích lớn) lời xin lỗi nếu thông tin trong bài viết không chính xác cũng như chi trả tiền thuê trọng tài, tòa án cho các nạn nhân của họ. The Times - một trong những tờ báo có lượng xuất bản lớn nhất nước Anh - đã gọi thỏa thuận này là “một chương đen tối trong nền tự do báo chí cùa nước Anh”. Còn theo tờ Daily Mail, lần đầu tiên kể từ thế kỷ 17 đến nay, “báo chí Anh lại bị chính trị can thiệp sâu đến như vậy”!

Gần đây, bộ phim báng bổ Đạo Hồi có tên “Sự ngây thơ của các tín đồ Hồi giáo” do một nhà làm phim Mỹ tung ra thị trường, đã ngay lập tức gây nên biểu tình, bạo động. Người chết, máu đổ, nhà thờ bị phá, đại sứ quán Mỹ ở nhiều nước bị vây hãm... là kết quả của sự phẫn nộ, phản kháng dữ dội của hơn 1,2 tỷ tín đồ Đạo Hồi trên khắp thế giới. Trước sự kiện đó, Tổng thư ký Liên họp quốc Ban-ki-mun đã lên tiếng: “Tự do ngôn luận được bảo vệ khi nó được sử dụng vào mục đích công lý và cộng đồng... Khi một số người sử dụng quyền tự do này để khiêu khích hoặc sỉ nhục các giá trị niềm tin của người khác thì hành động đó sẽ không được bảo vệ”.