Đặc điểm hôn nhân gia đình truyền thống của các tộc người ở Việt Nam

Hôn nhân gia đình truyền thống của các tộc người ở nước ta mang đặc điểm riêng của tộc người, nhóm tộc người:

 Nhóm tộc người thiểu số ở Trường Sơn - Tây Nguyên và Nam Trung Bộ như Gia-rai, Ê-đê, Chăm, Ba-na, Cơ-ho… còn bảo lưu chế độ hôn nhân gia đình mẫu hệ. Vai trò phụ nữ nổi bật trong đời sống sinh hoạt và sản xuất, hôn nhân và gia đình. Chế độ ngoại hôn được duy trì chặt chẽ tính theo huyết thống người mẹ. Hôn nhân cư trú bên nhà vợ. Chế độ quần hôn còn dấu ấn nhất định, ví dụ tục nối nòi ở người Ê-đê (chị chết, em gái thay); tục hôn nhân anh em chồng, chị em vợ, ngoại hôn lưỡng hợp giữa hai dòng họ.

Nhóm tộc người thuộc ngôn ngữ Môn - Khơme vùng núi Bắc Trung Bộ và Tây Bắc như Khơ-mú, Kháng, Bru-Vân Kiều, Tà-ôi, Cơ-tu… bước đầu chuyển sang chế độ phụ hệ, nhưng vẫn còn dấu vết mẫu hệ. Đại gia đình cơ bản đã tan rã, hình thái gia đình chủ yếu là tiểu gia đình phụ quyền. Nhưng ở các vùng sâu, vùng xa trước đây, đại gia đình phụ quyền khá phổ biến. Người Tà-ôi, Cơ-tu còn bảo lưu nhà dài phụ hệ, nhưng hôn nhân cư trú bên chồng, huyết thống tính theo dòng cha. Tính chất hôn nhân mua bán đã phổ biến. Dấu vết quần hôn còn thấy ở tục hôn nhân con cô con cậu và ở rể khá nặng nề.

Nhóm tộc người có dân số đông như Mường, Tày, Nùng, Thái, Việt, Hoa, Khơ-me... hôn nhân gia đình mang tính phụ quyền tiêu biểu. Hình thức chủ đạo là tiểu gia đình phụ quyền có 2-3 thế hệ cùng chung sống. Hôn nhân cư trú bên chồng, mang tính mua bán nặng nề. Nam giới được đề cao, thân phận phụ nữ thấp kém do ảnh hưởng tư tưởng phong kiến gia trưởng. Dấu vết hôn nhân nguyên thủy còn tồn tại, như tục cướp vợ của người Hmông; tục lại mặt.

Nhìn chung, hôn nhân và gia đình truyền thống của các dân tộc Việt Nam  có những tiến bộ như: chế độ một vợ, một chồng; hôn nhân ngoại tộc; hôn nhân dựa trên tình yêu; tăng cường gắn kết gia đình, dòng họ. Tuy nhiên, tình trạng tảo hôn, cưỡng ép hôn nhân, thách cưới cao và hôn lễ tốn kém; truyền thống gia đình đông con, tập quán sinh đẻ nhiều, trọng nam khinh nữ, mê tín dị đoan trong hôn nhân như so tuổi, cúng lễ, lấy lá số... vẫn còn thấy không ít.