Các đặc điểm chủ yếu của quan hệ dân tộc, sắc tộc trên thế giới hiện nay

Một là, quan hệ dân tộc, sắc tộc rất đa dạng, nhạy cảm và ngày càng phong phú, sinh động cùng với sự phát triển của thời đại. Sự đa dạng và phức tạp được biểu hiện trên các lĩnh vực từ nguồn gốc, nội dung của chính các khác biệt giữa các tộc người, dân tộc. Các cộng đồng người khác nhau có nhiều mối quan hệ tác động lẫn nhau, có lợi ích khác nhau về kinh tế, lãnh thổ, văn hóa, chính trị... đòi hỏi phải giải quyết. Các mối quan hệ đó đan xen nhiều chiều, giằng chéo nhau giữa các quan hệ dân tộc biểu hiện phong phú và sinh động trong các quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.

Sự nhạy cảm trong quan hệ dân tộc do động chạm tới tình cảm, tâm lý, ý thức dân tộc, tới quyền và lợi ích; tới bản sắc văn hóa và những sự khác biệt của các tộc người, dân tộc. Các quan hệ đó thường gắn với các vấn đề nảy sinh trong lịch sử và hiện tại, đã in sâu vào tâm lý, ý thức của tộc người, rất dễ bị kích động, bùng nổ và dễ bị lợi dụng, can thiệp.

Hai là, quan hệ dân tộc, sắc tộc còn tồn tại lâu dài. Như V.I. Lênin đã từng nói, khi giai cấp và vấn đề giai cấp mất đi, thì dân tộc và quan hệ dân tộc vẫn còn tồn tại. Trong xã hội có áp bức, bóc lột, các quan hệ dân tộc, đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp gắn bó mật thiết với nhau và diễn ra quyết liệt, gay gắt. Song một khi đối kháng giai cấp không, ở xã hội xã hội chủ nghĩa, con người vẫn tồn tại trong các tộc người, các quốc gia dân tộc. Và do đó, quan hệ dân tộc tiếp tục đặt ra những vấn đề cần giải quyết.

Ba là, quan hệ dân tộc, sắc tộc trên thế giới diễn ra nóng bỏng, vừa mang tính toàn cầu, vừa là vấn đề chính trị - xã hội phức tạp, nhức nhối của nhiều quốc gia và khu vực. Mối quan hệ dân tộc, sắc tộc đã và đang bùng nổ thành mâu thuẫn, xung đột, nội chiến và chiến tranh ở những quy mô, phạm vi, cường độ khác nhau; tạo ra các “điểm nóng”, gây nên mất ổn định, khủng hoảng, phá vỡ thống nhất quốc gia, đe dọa nghiêm trọng hòa bình, an ninh quốc gia và quốc tế.