Các hình thái gia đình trong lịch sử tộc người trên thế giới

Cùng với hình thái hôn nhân, có các hình thái gia đình tương ứng trong lịch sử tộc người như sau:

Gia đình huyết tộc - loại hình gia đình đầu tiên của loài người vào thời kỳ bầy người nguyên thủy, gồm những người nam nữ cùng chung sống theo huyết thống và quan hệ giới tính theo kiểu quần hôn, bầy đàn lẫn lộn giữa các thế hệ.

Gia đình Pualua - hình thái gia đình hôn nhân theo nhóm nam và nữ nhưng quan hệ giới tính tiến triển theo 3 giai đoạn: giữa bố mẹ và con cái; giữa thế hệ bố mẹ với nhau và giữa thế hệ con cái với nhau. Loại hình gia đình này ở thời kỳ quần hôn của công xã thị tộc mẫu hệ.

Gia đình đối ngẫu - loại hình gia đình ở thời kỳ thị tộc phụ hệ; trong đó, có sự liên kết từng đôi nam nữ trong từng thời kỳ nhất định, chưa bền vững, chưa trở thành một tế bào của xã hội mà còn phải phụ thuộc vào xã hội thị tộc.

Gia đình cá thể - hình thức kết hợp lâu dài giữa từng cặp nam nữ trong thị tộc phụ hệ; nó bắt đầu đối lập với tổ chức thị tộc mang tính quần hôn.

Gia đình một vợ một chồng, là tế bào kinh tế, xã hội của xã hội có giai cấp được Ph.Ăngghen gọi là hình thức gia đình tiêu biểu của xã hội văn minh.

Xét về quy mô số lượng người trong gia đình, loài người đã trải qua 3 hình thức gia đình:

Đại gia đình mẫu hệ - hình thái gia đình có từ hai hay nhiều thế hệ gồm cặp vợ chồng bố mẹ và các cặp vợ chồng của con gái, cháu gái cùng sinh sống trong một nhà dài. Hình thức này tồn tại trong suốt thời kỳ thị tộc mẫu hệ. Trong đó, ngoài các thành viên quan hệ thân thuộc theo huyết thống của người mẹ, còn có các thành viên (chồng, con rể) do quan hệ hôn nhân đối ngẫu hoặc từng cặp hôn nhân cá thể. Phụ nữ nắm quyền điều hành gia đình, đứng đầu là một người phụ nữ lớn tuổi. Con cái sinh ra tính theo họ mẹ.

Đại gia đình phụ hệ - hình thái gia đình có từ hai hay nhiều thế hệ ra đời từ thời kỳ thị tộc phụ hệ, gồm nhiều cặp vợ chồng bố mẹ, con cái, cháu chắt tính theo huyết thống của người cha. Đàn ông trong gia đình có vị trí quan trọng hơn so với phụ nữ, đứng đầu là một người đàn ông lớn tuổi. Con cái sinh ra tính theo họ cha, hôn nhân cư trú bên nhà chồng.

Tiểu gia đình hạt nhân - loại hình gia đình này được tạo bởi hai thế hệ gồm cha mẹ và con cái chưa lập gia đình, tương ứng với thời kỳ hôn nhân một vợ một chồng. Mối quan hệ chính trong tiểu gia đình là: quan hệ vợ chồng, cha mẹ với con cái, con cái với nhau.