BẢN CHẤT VÀ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA LỐI SỐNG THỰC DỤNG

Bản chất chung của lối sống thực dụng xét đến cùng là vì lợi ích trước mắt, là thỏa mãn, giữ gìn, phát triển các nhu cầu vật chất, nhu cầu về thế giới đồ vật, kích thích trực tiếp các nhu cầu cá nhân.

Lối sống thực dụng là kết quả của sự giằng xé giữa nhu cầu cá nhân và đạo lý cộng đồng. Khi mà các nhu cầu ích kỷ của cá nhân chiếm ưu thế thì mọi thứ tín ngưỡng, niềm tin, tình nghĩa phải quay trên cái trục: tiền, vàng, địa vị, danh lợi, lợi ích nhóm, cánh hẩu "hậu duệ, tiền tệ, quan hệ"…. Sức mạnh của nó có thể làm lệch của cán cân công lý, làm cho lối sống thực dụng xuất hiện và phát triển toàn diện các mặt của nó.

Lối sống thực dụng thuộc về bản chất của xã hội dựa trên chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Tư tưởng của lối sống thực dụng chỉ nhằm vào những gì có thể mang lại lợi ích trước mắt cho mình không quan tâm đến những mặt khác.

Đặc trưng của lối sống thực dụng là ham muốn chạy theo những mối lợi vật chất dẫn tới những sai phạm về kinh tế như: tham ô, hối lộ, lợi dụng chức quyền để mưu lợi ích cá nhân. Những người sống thực dụng luôn có tham vọng vun vé cho lợi ích cá nhân, họ sẵn sàng làm bất kỳ việc gì vì động cơ vụ lợi. Họ sẵn sàng tìm mọi cách để kiếm chác, đục khoét của công để mưu cầu lợi ích cá nhân; luôn dùng mọi thủ đoạn đi sâu vào mọi ngõ ngách tâm lý, lợi dụng những điểm yếu, sơ hở, mất cảnh giác của mọi người để lường gạt. Trong mọi quan hệ đều mang tính chất mờ ám, họ biến các quan hệ tốt đẹp giữa người với người trong tập thể thành quan hệ theo kiểu “tiền trao, cháo múc”, cái gì cũng có giá, cái càng khó khăn thì giá càng cao, chà đạp lên lợi ích tập thể vì lợi ích cá nhân trước mắt.

Lối sống thực dụng là thường đặt giá trị vật chất ở vị trí cao trong thang giá trị nhân cách của mình. Thích phô trương khả năng vật chất của mình, đồng thời hay dùng phương thức mua chuộc bằng vật chất để đạt được mục đích vụ lợi.

Lối sống thực dụng là trong công việc hay chú ý đến lợi ích thực tế nhiều hơn so với ý nghĩa chính trị đạo đức của nó. Thậm chí nhiều người chỉ nghĩ đến mối lợi thực tế, tính toán thiệt - hơn, mất - được trong quá trình công tác…

Sự phát triển của tư duy thực dụng trong lối sống đã dẫn tới nảy sinh quan hệ cố kết lợi ích trong các cơ quan, đơn vị. Đặc trưng của hai quan hệ này là các cá nhân có lợi ích phụ thuộc vào nhau ngầm thực hiện việc phân chia lợi ích với nhau theo những nguyên tắc do họ đặt ra. Mối quan hệ này tạo nên những “dây”, “ê kíp” lợi ích nhất định. Đây là mối quan hệ không chính thức, tồn tại ngầm. Những thành viên tham gia vào mối quan hệ này thường liên kết với nhau, che chắn, bảo vệ nhau.

Những đặc trưng của lối sống thực dụng nêu trên xét đến cùng là biểu hiện của lối sống tư sản, hoàn toàn đối lập với lối sống xã hội chủ nghĩa. Những biểu hiện đó đã làm vẩn đục bầu không khí xã hội và có thể dẫn đến làm hư hỏng bộ máy của Đảng và Nhà nước. Việc nhận dạng lối sống thực dụng và đấu tranh ngăn chặn ảnh hưởng của nó là vấn đề rất quan trọng và cấp bách hiện nay.