Mối quan hệ giữa chủng tộc với tộc người và quốc gia dân tộc

Giữa chủng tộc, tộc người và quốc gia dân tộc có những mối quan hệ phức tạp, đan xen nhiều chiều. Thời gian ra đời các chủng tộc loài người cũng là lúc con người bước vào xã hội cộng sản nguyên thủy với hình thức cộng đồng tộc người đầu tiên là thị tộc - bộ lạc. Nhưng chủng tộc thuộc phạm trù sinh học còn tộc người, quốc gia dân tộc thuộc phạm trù lịch sử.

Hiện nay, loài người có 4 chủng tộc bao gồm 3.000 tộc người cư trú ở hơn hai trăm quốc gia và vùng lãnh thổ khác nhau trên thế giới. Các tộc người trong cùng một chủng tộc nhưng có trình độ phát triển kinh tế - xã hội không đồng đều nhau, thuộc các hình thức cộng đồng tộc người khác nhau sinh sống ở nhiều quốc gia. Chẳng hạn, bộ phận chủng tộc Ơrôpôit ở Tây Âu và Bắc Mỹ đang là những tộc người, quốc gia dân tộc phát triển hàng đầu trên thế giới nhưng bộ phận ở Nam Á, Bắc Phi lại được xếp vào các nước thế giới thứ ba.

Mặt khác, trong một quốc gia dân tộc có thể bao gồm cư dân thuộc nhiều chủng tộc cùng sinh sống, ví dụ cư dân Mỹ hiện đang có nguồn gốc đến từ cả 4 chủng tộc trên thế giới. Xu thế hỗn chủng đã xảy ra từ hàng vạn năm trước và ngày càng gia tăng bởi quá trình toàn cầu hóa và quốc tế hóa. Hôn nhân giữa các chủng tộc, hôn nhân xuyên quốc gia, hôn nhân hỗn hợp tộc người ngày càng phổ biến làm gia tăng pha trộn giữa các chủng tộc. Song lịch sử đã chứng minh, các chủng tộc, tộc người, quốc gia dân tộc đều bình đẳng trong phát triển và đóng góp vào nền văn minh của nhân loại. Nhiều trung tâm văn minh rực rỡ của người da màu đã từng tồn tại vào thời cổ, trung đại ở Á, Phi và châu Mĩ.

Tuy nhiên, quan hệ giữa chủng tộc với tộc người và quốc gia dân tộc là những quan hệ rất phức tạp, nhạy cảm; đã và đang chi phối mạnh mẽ đến đời sống chính trị - xã hội ở nhiều quốc gia, khu vực và quốc tế. Trong các xã hội còn đối kháng giai cấp, các quan hệ này chứa đựng nhiều bất bình đẳng, làm nảy sinh các mâu thuẫn, dẫn đến xung đột và chiến tranh. Hơn nữa, các chủ nghĩa đế quốc và các thế lực bên ngoài luôn lợi dụng vấn đề tộc người, chủng tộc để can thiệp vào các quốc gia dân tộc hòng mưu đồ các lợi ích của chúng, gây ra thù hằn tộc người, phân biệt chủng tộc và mâu thuẫn dân tộc.