Nguồn gốc của chủ nghĩa cơ hội xét lại

Sự xuất hiện chủ nghĩa cơ hội, xét lại trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế có cả nguồn gốc khách quan và nguồn gốc chủ quan.

Nguồn gốc khách quan, là do trong quá trình phát triển giai cấp công nhân là sản phẩm của nền đại công nghiệp đã thu nạp mọi thành phần trong xã hội vào đội ngũ của mình, những tân binh đó, chưa gột rửa được gốc rễ giai cấp xuất thân nên bị lung lạc, lay chuyển và biến thành tay sai cho giai cấp tư sản. Không những thế, kẻ thù của giai cấp công nhân là giai cấp tư sản lại vô cùng gian ngoan xảo quyệt, chúng luôn dùng “cái gậy và củ cà rốt” để tạo ra tầng lớp công nhân quý tộc, “cổ trắng, cổ cồn”, biến bộ phận này thành “con chó giữ nhà” cho giai cấp tư sản, phá hoại phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.

Ngoài ra, trong những điều kiện lịch sử cụ thể, khi giai cấp tư sản còn đóng vai trò tiến bộ, chủ nghĩa tư bản phát triển trong điều kiện tương đối hoà bình, các hình thức đấu tranh nghị trường công khai, hợp pháp ít nhiều mang lại hiệu quả cho phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, làm cho một số lãnh tụ phong trào công nhân say sưa và tuyệt đối hoá những hình thức đấu tranh đó, dẫn đến vô tình hay hữu ý rơi vào những quan điểm tả, hữu khuynh trong quá trình lãnh đạo cách mạng và phải trả bằng những giá đắt.

Nguồn gốc chủ quan nảy sinh chủ nghĩa cơ hội, xét lại trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, trước hết là các Đảng cộng sản và công nhân đánh giá không đúng tình hình thế giới, khu vực, trong nước và âm mưu thủ đoạn của kẻ thù, từ đó đưa ra đường lối tả, hữu làm tổn thất cho cách mạng; trước những bước ngoặt của lịch sử, các Đảng không nhận thức được, để có chiến lược, sách lược kịp thời; trong công tác xây dựng Đảng không tuân thủ những nguyên tắc Mác xít mà học thuyết xây dựng Đảng kiểu mới của Lênin đã đề ra. Sai lầm trong công tác tổ chức, cán bộ và sự rèn luyện tu dưỡng của đội ngũ cán bộ đảng viên không thường xuyên, nghiêm túc. Họ đã không gạt bỏ được những tàn dư tư tưởng tiểu tư sản, không chiến thắng được chính mình, nên đã gục ngã trước những cám dỗ và viên đạn bọc đường của chủ nghĩa đế quốc.

Về phía giai cấp công nhân, là cơ sở chính trị - xã hội của Đảng cộng sản, nhưng do điều kiện cuộc sống, lao động vất vả, một bộ phận không được giáo dục chủ nghĩa Mác- Lênin, không được giác ngộ sứ mệnh lịch sử của mình, bị kẻ thù mua chuộc, lôi kéo, chia rẽ, mất đoàn kết làm cho phong trào công nhân suy yếu và rơi vào các khuynh hướng cơ hội tả, hữu khuynh.

Ngoài ra còn có phương pháp tiếp cận phân tích nguồn gốc chủ nghĩa cơ hội, xét lại dưới góc độ nguồn gốc tư tưởng, nguồn gốc kinh tế và nguồn gốc xã hội. Song, dù tiếp cận dưới góc độ nào thì chủ nghĩa cơ hội, xét lại xuất hiện đều có nguồn gốc bên ngoài, bên trong; nguồn gốc khách quan và chủ quan của nó.

Sự ra đời, tồn tại, phát triển của chủ nghĩa cơ hội, xét lại phản ánh tính chất đấu tranh gay go, quyết liệt giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản ngay trong phong trào cộng sản. Nhưng, chủ nghĩa cơ hội, xét lại không phải là phổ biến của tất cả các Đảng cộng sản và công nhân. Mà ở đâu, nơi nào Đảng cộng sản luôn trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác- Lênin vào những điều kiện lịch sử cụ thể, phân tích cụ thể tình hình cụ thể thì sẽ loại trừ được chủ nghĩa cơ hội, xét lại, làm cho Đảng luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và cách mạng luôn giành được những thắng lợi to lớn.