Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” - biểu tượng của ý chí, bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam

 Trong cuộc đối đầu lịch sử với không quân hiện đại của đế quốc Mỹ đầy cam go, thử thách, Trung ương Đảng đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có tầm nhìn chiến lược và dự báo thiên tài về việc Mỹ sẽ đưa B 52 ra ném bom Thủ đô Hà Nội. Từ năm 1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo Bộ Tư lệnh Phòng không phải thường xuyên quan tâm theo dõi chặt chẽ, nắm chắc về máy bay B 52 và chuẩn bị cách đánh B 52. Bác đã gọi đồng chí Phùng Thế Tài, Tư lệnh Phòng không lên trực tiếp giao nhiệm vụ và hỏi: “Bây giờ chú là Tư lệnh Phòng không, vậy chú đã biết gì về B 52 chưa?”. Bác nói tiếp: “Nói thế thôi, chứ chú có biết lúc này cũng chưa làm gì được nó. Nó bay  cao trên mười cây số mà trong tay chú hiện nay chỉ mới có cao xạ thôi. Nhưng ngay từ nay, là Tư lệnh Phòng không, chú phải theo dõi chặt chẽ và thường xuyên quan tâm đến thằng B 52 này”.

 Ngày 18-6-1965, lần đầu tiên trong lịch sử chiến tranh, đế quốc Mỹ sử dụng máy bay chiến lược B 52 ném bom rải thảm khu vực Bến Cát (tây bắc Sài Gòn). Ngày 19-7-1965, khi đến thăm Đoàn pháo cao xạ Xung kích và Đại đội 1, Đoàn pháo cao xạ Tam Đảo (Quân chủng Phòng không - Không quân), Bác đã khẳng định: “... Dù đế quốc Mỹ có lắm súng, nhiều tiền, dù chúng có B-57, B 52 hay “bê” gì đi chăng nữa ta cũng đánh. Từng ấy máy bay, từng ấy quân Mỹ chứ nhiều hơn nữa ta cũng đánh, mà đã đánh là nhất định thắng”.

 Hòng ngăn chặn tuyến đường chi viện của ta vào miền Nam, ngày 12-4-1966, lần đầu tiên Mỹ dùng B 52 đánh ra miền Bắc ở khu vực Đèo Mụ Giạ, (Quảng Bình), trục đường số 12, cửa khẩu Việt - Lào. Ngay khi đó, Bác Hồ và Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh đã chỉ thị Quân chủng Phòng không - Không quân nghiên cứu cách đánh B 52.

 Thực hiện chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh và lời căn dặn của Bác Hồ: “Muốn bắt cọp thì phải vào tận hang”, tháng 5-1966, Bộ Tư lệnh Quân chủng đã điều động Trung đoàn tên lửa 238 vào tuyến lửa Vĩnh Linh cùng lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương vừa trực tiếp đánh trả vừa nghiên cứu cách đánh B 52.Sau một thời gian dày công nghiên cứu, nhận dạng máy bay B 52, ngày 17-9-1967, kíp chiến đấu của Tiểu đoàn 84 thuộc Trung đoàn 238 đã bắn rơi chiếc B 52 đầu tiên. Đây là kíp chiến đấu đầu tiên của bộ đội tên lửa bắn rơi máy bay B 52 của không quân Mỹ trên chiến trường miền Bắc. Chiến công này đã khẳng định khả năng đánh thắng cuộc tập kích đường không bằng B 52 của Mỹ, củng cố lòng tin, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của bộ đội và nhân dân, đồng thời làm cơ sở biên soạn tài liệu hướng dẫn cách đánh B 52 của Bộ đội Tên lửa.

 Cuối năm 1967, Bác Hồ triệu tập đồng chí Phùng Thế Tài, Tổng Tham mưu phó và đồng chí Đặng Tính, Chính ủy kiêm Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân đến báo cáo tình hình. Bác nhận định: “Sớm muộn rồi đế quốc Mỹ cũng sẽ đưa B 52 ra đánh Hà Nội, rồi có thua nó mới chịu thua. Phải dự kiến trước tình huống này càng sớm càng tốt, để có thời gian mà suy nghĩ chuẩn bị. Chú nhớ là trước khi thua ở Triều Tiên, đế quốc Mỹ đã hủy diệt Bình Nhưỡng. Ở Việt Nam, Mỹ sẽ nhất định thua, nhưng nó chỉ thua sau khi thua trên bầu trời Hà Nội”. Trên cơ sở chỉ thị của Bộ Chính trị, của Bác Hồ và của Quân ủy Trung ương, từ đầu năm 1968 đến giữa năm 1972, Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân tích cực triển khai xây dựng kế hoạch tác chiến; đưa thêm 4 trung đoàn tên lửa cùng một số máy bay MiG-21 vào chiến trường Nam Khu 4 để chi viện cho chiến dịch Trị - Thiên và trực tiếp nghiên cứu cách đánh B 52. Tuy ta đã bắn rơi được B 52 từ năm 1967, nhưng chưa bắn rơi được tại chỗ và chưa bắt sống được giặc lái.

 Trên cơ sở dày công nghiên cứu rút kinh nghiệm từ thực tiễn chiến đấu và những hiểu biết ngày càng nhiều về vũ khí, khí tài, các thủ đoạn hoạt động của địch, qua một số lần bổ sung, điều chỉnh, đến tháng 9-1972 Quân chủng Phòng không - Không quân đã cơ bản hoàn thiện được “Phương án đánh máy bay B 52”. Ngày 31-10-1972, Quân chủng tổ chức Hội nghị cán bộ để phổ biến, trao đổi kinh nghiệm cách đánh B 52; sau đó tổ chức huấn luyện cho các kíp chiến đấu; các cơ quan, đơn vị tiến hành công tác giáo dục chính trị, lãnh đạo tư tưởng, xây dựng ý chí quyết tâm cho bộ đội dám đánh, quyết đánh và quyết thắng; đôn đốc, kiểm tra mọi mặt công tác chuẩn bị đánh trả cuộc tập kích đường không chiến lược của đế quốc Mỹ.

Ngày 24-11-1972, kế hoạch tác chiến đánh trả các đòn tập kích đường không bằng máy bay chiến lược B 52 của Mỹ, đã được Thượng tướng Văn Tiến Dũng, Tổng Tham mưu trưởng và tập thể lãnh đạo Bộ Tổng Tham mưu trực tiếp thông qua, sau đó được Đại tướng Võ Nguyên Giáp phê chuẩn. Đầu tháng 12-1972, sau khi nghe đồng chí Lê Văn Tri, Tư lệnh Phòng không - Không quân báo cáo kế hoạch đánh B 52, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã nhấn mạnh: “Để gây sức ép với ta, trước sau Mỹ cũng sẽ đưa B 52 ném bom Hà Nội. Quân dân ta, mà nòng cốt là Quân chủng Phòng Không - Không quân, phải kiên quyết làm thất bại âm mưu này của chúng”.

Ngày 3-12-1972, Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân báo cáo lên Bộ Tổng Tham mưu: “mọi mặt công tác chuẩn bị đánh B 52 đã xong, quyết tâm của Quân chủng kiên quyết không để bị bất ngờ, bắn rơi tại chỗ máy bay địch, kể cả B 52”. Như vậy, trước khi diễn ra cuộc tập kích đường không chiến lược của đế quốc Mỹ, chúng ta hoàn toàn chủ động chuẩn bị tốt và sẵn sàng cả về mặt chiến lược, chiến dịch và chiến thuật. Quân và dân miền Bắc, mà nòng cốt là Quân chủng Phòng không - Không quân đã tạo lập được một thế trận phòng không liên hoàn hết sức sáng tạo, độc đáo, phù hợp, bảo đảm cho cách đánh tập trung của các lực lượng phòng không rất có hiệu quả, giành thế chủ động để đánh thắng kẻ địch ngay từ đầu và trong suốt quá trình chiến dịch.

 Trong 12 ngày đêm chiến đấu anh dũng, kiên cường, mưu trí, sáng tạo, quân và dân Thủ đô Hà Nội đã cùng quân, dân miền Bắc đánh bại cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn chưa từng có của đế quốc Mỹ, làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”. Chúng ta đã bắn rơi 81 máy bay các loại, trong đó có 34 “pháo đài bay” B 52, 5 máy bay F111 và 42 máy bay chiến thuật khác, bắt sống nhiều giặc lái. Tổng số máy bay B 52 bị ta tiêu diệt đạt tỷ lệ hơn 17,6% (34/193 chiếc), làm cho Chính phủ Mỹ vô cùng kinh hoàng, choáng váng.

 Trước sự tổn thất quá nặng nề về máy bay và lực lượng phi công, đặc biệt là máy bay chiến lược B 52, đến 7 giờ sáng ngày 30-12-1972, Tổng thống Mỹ Ních-xơn buộc phải tuyên bố ngừng ném bom từ vĩ tuyến 20 trở ra, chấm dứt Chiến dịch “Lai-nơ-bếch-cơ II”. Cuộc tập kích đường không chiến lược quy mô lớn bằng máy bay chiến lược B 52 của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng và một số địa phương miền Bắc kéo dài 12 ngày đêm đã bị thất bại hoàn toàn, Mỹ phải chấp nhận quay trở lại bàn đàm phán với ta tại Hội nghị Pa-ri.

Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” năm 1972 trở thành khúc tráng ca bất tử của thời đại Hồ Chí Minh, nó kết tinh và tỏa sáng truyền thống văn hóa giữ nước hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam. Đó là thắng lợi của đường lối chính trị, đường lối quân sự đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta, thể hiện đặc sắc nghệ thuật chiến tranh nhân dân của Đảng “lấy ít địch nhiều”, “lấy nhỏ thắng lớn”, “lấy phương tiện, vũ khí kém hiện đại thắng phương tiện, vũ khí hiện đại”, kết hợp nhuần nhuyễn các yếu tố lực, thế, thời, mưu. Thắng lợi đó biểu hiện sức mạnh chính trị - tinh thần của toàn dân tộc được nhân lên gấp bội, với ý chí quyết đánh, biết đánh và quyết thắng kẻ thù xâm lược trong bất cứ điều kiện, hoàn cảnh nào.