PHÁI TROTSKY ĐƯƠNG ĐẠI

Đây là một trào lưu tư tưởng và phong trào XHCN tả khuynh vẫn mang đậm màu sắc bè phái. Nó dựa vào "thuyết cách mạng không ngừng" của Trotsky (1879-1940), và tiếp tục nhiệt tình thi hành cái gọi là chiến lược "cách mạng thế giới" và "luôn bày tỏ sự căm phẫn CNTB". "Quốc tế thứ tư" là tổ chức mang tính quốc tế của nó được một số công nhân và những người tiểu tư sản cấp tiến ủng hộ. Cho đến nay nó vẫn có một vị trí nhất định trong phong trào XHCN quốc tế.. Mặc dù về lý luận còn thiếu chặt chẽ, nhưng nhiều quan điểm của CNXH thuộc phái Trotsky đương đại có ảnh hưởng khá rộng rãi trong một số nhóm công nhân và tiểu tư sản cấp tiến, đặc biệt ở Tây Âu, Mỹ La tinh.

Theo phái Trotsky đương đại, sự phát triển của CNTB hiện đại chứng minh: CNXH kiểu Mác hôm nay vẫn rất phù hợp. Tiền đề kinh tế và văn hóa mà CNTB tạo ra chính là tiền đề của XHCN. Chính trên cơ sở nhận thức này, phái Trotsky đương đại đã nêu ra chiến lược khắc phục khủng hoảng XHCN, gồm:

Thứ nhất, bản chất của khủng hoảng XHCN hiện nay là khủng hoảng và phá sản của các mô thức XHCN của chủ nghĩa Xtalin, chủ nghĩa hậu Xtalin và chủ nghĩa cải lương của các Đảng XHCN dân chủ. Vì thế, theo họ, cần phải có một phương án XHCN có sức thuyết phục, nhằm giúp cho giai cấp công nhân thoát khỏi bóng đen ảnh hưởng của các trào lưu XHCN kể trên.

Mô hình XHCN quá độ lên CNXH mà phái Trotsky đương đại đưa ra là phải làm cho người sản xuất được giải phóng. Nội dung chủ yếu của nó là: đập tan bộ máy Nhà nước của giai cấp tư sản. Thiết lập nền chuyên chính của giai cấp vô sản, nhưng phải coi trọng mặt chất lượng mở rộng dân chủ, áp dụng thể chế chủ nghĩa đa nguyên và chế độ đa đảng; quyền lực nằm trong tay nghị viện công nhân và nghị viện công nhân được hình thành do tổng tuyển cử. Mục tiêu cuối cùng của CNXH là kiến lập một xã hội không có bóc lột, áp bức, cường quyền và không công bằng, một chế độ xã hội tự do liên hợp của những người sản xuất.

Thứ hai, xác định giai cấp công nhân ở thời đại hiện nay vẫn là quân chủ lực thực hiện cách mạng XHCN. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học và công nghệ, mức độ tự động hóa trong sản xuất và dịch vụ ngày càng cao, thất nghiệp xuất hiện nhiều, lao động truyền thống đang dần dần mất đi, do vậy giai cấp công nhân truyền thống đang tiêu vong, giai cấp công nhân trung gian mới đang nổi lên nhanh chóng. Phái Trotsky đương đại thừa nhận sự thay đổi đó của thời đại, và ra sức luận chứng giai cấp công nhân vẫn là "chủ thể chống CNTB", là "chủ thể XHCN"đương đại.

Thứ ba, "bạo lực cách mạng", "xuất khẩu cách mạng" là chủ trương mà phái Trotsky đương đại về nguyên tắc vẫn kiên trì, nhưng cũng có một số nhận thức mới cho phù hợp với đặc điểm của thời đại hiện nay. Trước hết, họ ra sức chủ trương "tích cực bãi công". Phái Trotsky cho rằng, ở doanh nghiệp cần kiến lập hội đồng công nhân tự trị để cùng với những người cầm đầu quản lý doanh nghiệp hình thành "cơ cấu quyền lực song trùng". Trên cơ sở đó, thông qua một cuộc tổng bãi công có thể dẫn đến cục diện hai chính quyền cùng tồn tại. Theo họ, đây là mô thức mà bất cứ một cuộc khủng hoảng cách mạng nào tại các nước công nghiệp hóa cao đều sẽ tuân theo. 

Như vậy, đặc điểm nổi bật của phái Trotsky là có nhiều nhóm tả khuynh với những quan niệm khác nhau về cách thức tiến hành cách mạng XHCN. Tính chất cực tả của nó thể hiện ở chỗ: tuyên truyền rộng rãi thuyết cách mạng không ngừng mà không có sự phân biệt thời gian, địa điểm, điều kiện lịch sử; cách mạng bạo lực bị giáo điều hoà; xuất khẩu cách mạng bị tuyệt đối hóa; thúc đẩy cách mạng thế giới bị đơn giản hóa; phủ nhận thế giới đã tồn tại các nước XHCN. Phái này tự cho mình là cách mạng và hoàn toàn phủ nhận sự tồn tại, phát triển của gần như toàn bộ các đảng cộng sản, các Đảng XHCN dân chủ trên thế giới. Tuy nhiên, nếu họ hội nhập với sự phát triển của thời đại, uốn nắn khuynh hướng cực tả của mình, nhiệt tình phấn đấu cho sự đoàn kết của toàn bộ cánh tả, thì cũng không loại trừ họ có thể có một số cống hiến cho sự nghiệp XHCN của nhân loại.