QUAN ĐIỂM CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN VỀ DÂN CHỦ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ SỰ VẬN DỤNG Ở VIỆT NAM

Dân chủ là một hiện tượng lịch sử xã hội gắn liền với sự tồn tại và phát triển của đời sống con người; dân chủ luôn mang tính lịch sử chính trị - xã hội và luôn phản ánh bản chất của xã hội, giai cấp. Lịch sử phát triển của nhâan loại đã chứng minh rằng dân chủ xuất hiện và phát triển với tính chất là sản phẩm trực tiếp của đấu tranh gii cấp. Trong xã hội có giai cấp, tuyệt đối không thể có thứ dân chủ chung chung, phi giai cấp. Dân chủ tùy thuộc vào sự phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và trình độ dân trí trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. C.Mác đã chỉ rõ: “Quyền không bao giờ có thể ở một mức cao hơn chế độ kinh tế và sự phát triển văn hóa của xã hội do chế độ kinh tế đó quyết định” ; “bất cứ nền dân chủ nào, xét đến cùng, cũng đều phục vụ sản xuất và xét đến cùng, đều do các quan hệ sản xuất trong một xã hội nhất định quyết định” . Theo V.I.Lênin, điều cốt tử nhất khi bàn đến vấn đề dân chủ là phải trả lời được câu hỏi, dân chủ của ai, cho ai và vì ai? Tự do cho ai và vì ai? Từ đó V.I.Lênin đã diễn đạt một cách khái quát về bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa: Chế độ dân chủ vô sản so với bất cứ chế độ dân chủ tư sản nào, cũng dân chủ hơn gấp triệu lần, chính quyền xô viết, so với các cộng hòa tư sản dân chủ nhất, cũng dân chủ hơn gấp triệu lần”. Đồng thời các nhà kinh điển khẳng định: “Trước hết nó tạo ra một chế độ dân chủ mà nhờ đó trực tiếp hay gián tiếp tạo ra quyền thống trị chính trị của giai cấp vô sản”. Đó chính là dân chủ và nhà nước của giai cấp vô sản, dân chủ mang bản chất nhà nước thống trị, thông qua thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa để quản lý xã hội.

Theo V.I.Lênin, nền dân chủ tư sản là nền dân chủ của một thiểu số những kẻ giàu có, dân chủ của giai cấp tư sản, do giai cấp tư sản, vì giai cấp tư sản chứ không phải dân chủ cho đa số nhân dân lao động. Bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa thể hiện trên các phương diện chủ yếu: 1- Là nền dân chủ của nhân dân lao động, vì nhân dân lao động, thể hiện ở việc bảo vệ quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc của nhân dân lao động; 2- Dân chủ xã hội chủ nghĩa thừa nhận nguyên tắc bình đẳng và tự do được bảo đảm về mặt pháp lý để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân; 3- Dân chủ xã hội chủ nghĩa có nội dung toàn diện, thể hiện trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, ý thức - tư tưởng, trong đó nổi bật là sự tham gia một cách bình đẳng và ngày càng rộng rãi của những người lao động vào công việc quản lý nhà nước và xã hội thông qua hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện.

Kế thừa những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta  cho rằng dân chủ là nhân dân tham gia trực tiếp việc giải quyết các vấn đề quan trọng của nhà nước. Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã xác định xây dựng một Nhà nước Việt Nam kiểu mới, đó là nước “Việt Nam dân chủ cộng hòa Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”.  Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ”; Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”.

Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được thực hiện trong thực tế cuộc sống” . Văn kiện Đại hội lần thứ XIII khẳng định: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Nội dung “thụ hưởng” được Đảng ta bổ sung, phát triển, nhấn mạnh trong Đại hội lần này, thể hiện tính nhất quán của Đảng ta luôn coi vấn đề lợi ích là động lực để thực hành dân chủ rộng rãi và thực chất trong xã hội.