XU HƯỚNG BIẾN ĐỘNG CỦA TÍN NGƯỠNG, TÔN GIÁO TRÊN THẾ GIỚI

Xu hướng đa dạng hóa tôn giáo, xuất hiện “hiện tượng tôn giáo mới”. Đây là kết quả của hai quá trình: quá trình phân liệt, chia tách từ một tôn giáo ra thành các tôn giáo, hệ phái khác nhau về giáo lý, sự tu trì; và quá trình hòa hợp liên kết, đại kết các tôn giáo cùng hướng tới những mục tiêu nhất định. Quá trình chuyển đạo, đổi đạo làm xuất hiện ngày càng nhiều hệ phái tín ngưỡng tôn giáo và các “hiện tượng tôn giáo mới”.  

Xu hướng toàn cầu hóa tôn giáo. Lợi dụng quá trình toàn cầu hoá các lĩnh vực của đời sống xã hội, các tôn giáo như Kitô giáo, Phật giáo, Hồi giáo, và cả “hiện tượng tôn giáo mới”, đều mở rộng ảnh hưởng, mong muốn trở thành tôn giáo toàn cầu. Sự đua tranh đó đã dẫn đến sự cạnh tranh, sự rèm pha, thậm chí tiêu diệt nhau giữa các tôn giáo. Bộc lộ rõ nhất cho xu thế này là một số phần tử cực đoan của Kitô giáo và Hồi giáo đang tìm mọi cách để “mở rộng nước Chúa”, gây thanh thế nhằm đưa tôn giáo mình áp đặt cho cả nhân loại. Điều đó làm tiềm ẩn nhân tố xung đột tôn giáo.

 Xu hướng dân tộc hóa tín ngưỡng, tôn giáo. Đây là xu hướng quan trọng, phản ánh tính thống nhất và đa dạng trong tôn giáo, trong văn hóa với mong muốn bảo vệ bản sắc văn hoá (trong đó có tôn giáo) của quốc gia mình. Biểu hiện rõ nhất của xu hướng này là các dân tộc đều có ý thức h­ướng về tôn giáo truyền thống, tiếp biến tôn giáo ngoại sinh thành tôn giáo truyền thống của bản thân. Ở phương Đông, xu thế này đã có cơ sở hiện thực từ truyền thống “hoà nhi bất đồng” giữa các tôn giáo. Các tôn giáo ngoại nhập thường bị khúc xạ, thay đổi trong quá trình giao thoa, tiếp biến. Sự Việt hoá các tôn giáo ngoại nhập, sáng tạo ra các tôn giáo dân tộc như đạo Cao Đài, Phật giáo Hoà Hảo là ví dụ điển hình.

 Thế tục hoá tôn giáo cũng là một trong những xu hướng cơ bản, và ngày càng phổ biến trong đời sống sinh hoạt các tôn giáo.

 Do vai trò tôn giáo ngày càng bị thu hẹp nhường chỗ cho chính trị, kinh tế, văn hoá, khoa học và công nghệ, nên không ít người đến với tôn giáo với nhiều động cơ, ý đồ, tham vọng khác nhau, chứ không thuần tuý là niềm tin tôn giáo. Các tôn giáo nhập thế bằng cách tham gia vào các những hoạt động văn hoá xã hội, đạo đức, giáo dục, y tế..., hy vọng giải quyết những vấn đề thế tục, cứu giúp đồng loại.

Xu hướng thế tục hoá cũng còn biểu hiện khá sinh động trong cuộc đấu tranh của một bộ phận tiến bộ trong từng tôn giáo, muốn xoá bỏ những nội dung lỗi thời trong giáo lý, những khắt khe trong giáo luật, muốn tiến tới sự đoàn kết giữa các tín đồ, các tôn giáo và không tôn giáo, đấu tranh cho một thế giới đầy tình thương và hoà bình.

Tuy nhiên, sự thái quá của xu thế này cũng dễ làm cho đời sống tôn giáo bị vẩn đục, nhiều hoạt động và hành vi tôn giáo, mang tính thực dụng, buôn thần bán thánh, thương mại hoá sâu sắc.